zondag 30 januari 2011

Ronald Giphart - Troost



Na 75 p gestopt. Niet mijn boek. Ik vermoed dat Giphart geprobeerd heeft een scherpzinnige parodie op BNers en reality-tv te schrijven maar dat is wat mij betreft jammerlijk mislukt. Zijn 'kijk mij eens veel van eten weten" irriteerde me enorm. Bovendien is Giphart voor mij te veel snel scoren: hij verbergt te weinig, laat hoegenaamd niets over aan je eigen verbeelding.

Omdat ik het niet uitgelezen heb, kan ik geen sterren uitdelen.

vrijdag 28 januari 2011

Gail Tsukiyama - De tuin van de Samoerai



De Amerikaanse schrijfster Gail Tsukiyama, dochter van een Chinese moeder en een Japanse (maar op Hawaii opgegroeide) vader beschrijft een jaar in het leven van de jonge Chinees Stephen Chan. Stephen is de zoon van een Chinese moeder en een Japanse vader. De vader heeft met zijn sterk ontwikkelde handelsgeest al zijn kinderen Engelse voornamen gegeven.

Het is 1937 en de student Stephen is getroffen door TBC. Hij moet, om daar weer bovenop te komen, rust nemen buiten Hongkong, waar hij met zijn moeder en zijn jongste zusje Pie (Penelope) woont. Daarom vertrekt hij naar het vakantiehuis van de familie van zijn vader in de Japanse badplaats Tarumi, bij Kobe. Daar tekent hij in een dagboek zijn belevenissen op.

Terwijl Stephen, verzorgd door de zwijgzame bediende Matsu, langzaam zijn levenskracht weer terugkrijgt door veel te rusten, te zwemmen, te schilderen, te wandelen en vooral door de schone zeelucht, vallen de Japanners China binnen. Stephen krijgt het nieuws over de oorlog vrijwel alleen door via de Japanse radio en kranten en moet machteloos aanhoren en lezen hoe zij steeds dichter Hongkong naderen. En hoe zij de slachting van zijn Chinese landgenoten vieren, en tegelijkertijd rouwen om de Japanse oorlogsdoden. Stephens verzuchting over deze hypocrisie deed me denken aan een quote uit The War of the Roses: "There's no winning in this war, only degrees of losing."

Hoewel Stephen zich ongerust maakt over zijn familieleden in China, geniet hij ook van het rust van het Japanse vissersdorpje, het Japanse leven, de Japanse gewoontes, de Japanse feestdagen en het Japanse eten. Hij leert de zwijgzame Matsu waarderen, vooral als die hem meeneemt naar de leprozenkolonie Yamaguchi, verborgen in de bergen. Daar ontmoet hij Sachi, een vriendin van Matsu die veertig jaar eerder als tiener lepra kreeg. Tijdens een van de keren dat Stephen haar bezoekt, vertelt zij hem haar trieste levens- en liefdesverhaal. Wat Stephen leert is dat ook iemand die ziek is kan beminnen en bemind worden. Als is dat niet gemakkelijk, zeker niet met een sociaal stigmatiserende ziekte als lepra.

Ook Stephen beleeft op dat gebied het nodige. Zo vertrouwt zijn moeder hem in een brief toe dat ze erachter is gekomen dat zijn vader in Kobe er een tweede vrouw op nahoudt. Zij vraagt hem dit na te gaan. Zijn vader geeft de affaire direct toe, en daarmee kukelt hij van het voetstuk af waarop vaders door hun kinderen gezet worden tot ze ook maar gewone mensen blijken te zijn.
En al vrij snel na zijn komst in Tarumi ontmoet Stephen zelf de zusjes Keiko en Mika. Stephen valt als een blok voor de verlegen Keiko. En hoewel ook zij hem welgezind is, is een relatie uitgesloten: haar vader is erg streng en vooral erg anti-Chinees. Deze verhaallijn vond ik onaangenaam want wat schrijft Stephen: Keiko is 'een jaar of 12' (in mijn vertaling op p. 51) en Stephen is een student en zal een jaar of twintig! Of hij moet een wel wat pedofiele neigingen hebben natuurlijk... Brrr...

Al met al een mooie, zonder zware thema's te schuwen maar toch lichtgeschreven roman over het leven in het Japan van eind jaren '30. Vier sterren absoluut waard.

maandag 24 januari 2011

Tsitsi Dangarembga - Nervous conditions



Tambu is een meisje dat halverwege de jaren '50 geboren wordt op het platteland van Rhodesië (het latere Zimbabwe). Ze is de oudste dochter in een arm boerengezin. Haar oom heeft de mazzel gehad opgenomen te worden in een missiepost en daar een opleiding te hebben gekregen. Hij mag zelfs begin jaren '60 met zijn vrouw, zoon en dochter vijf jaar in Engeland gaan studeren om daar zijn masters te halen. Bij terugkeer wordt hij de hoofdmeester van de school op de missiepost.

Noblesse oblige: oom Babamukuru moet zijn hele familie onderhouden, waaronder de in- en inluie vader van Tambu. Die ruikt dan ook een buitenkansje als zijn enige zoon en oudste kind Nhamo het aanbod krijgt om in de voetsporen van Babamukuru te stappen. Maar Nhamo sterft een jaar later (aan een kinderziekte). Omdat er verder alleen meisjes in het gezin zijn, wordt de plek van Nhamo aan Tambu aangeboden. Een kans die zij gretig aanpakt: scholing is immers de sleutel tot het geluk, het kunnen ontvluchten van de armoede!

Op de missiepost aangekomen blijkt het allemaal toch wat ingewikkelder te liggen. Is Babamukuru niet de weldoener waarvoor Tambu hem houdt, maar een verlicht despoot. Is zijn vrouw Maiguru niet het gedweeë vrouwtje, maar een ontwikkelde vrouw. Is hun dochter Nyasha niet het verwende, verengelste nichtje, maar een kind dat heen en weer geslingerd wordt tussen twee culturen. En dat bezwijkt onder de enorme druk van de verwachtingen waaraan ze met geen mogelijkheid kan voldoen. En blijkt scholing niet rechtstreeks de poort tot het geluk te kunnen openen. Want Tambu is en blijft een meisje. Een zwart meisje. In het Afrika van de jaren '70.

Mooi, genuanceerd, leerzaam. Met een warme aanbeveling krijgt Nervous conditions daarom van mij vier sterren.

vrijdag 21 januari 2011

Hope Edelman - Zonder moeder: een boek over dochters



In 1981 verloor Hope Edelman haar moeder aan borstkanker. Ze was toen 17 jaar. Twaalf jaar later tekent ze haar ervaringen op, verrijkt met die van ruim 200 andere vrouwen die op jonge leeftijd hun moeder verloren: moeders die gestorven of vertrokken zijn.

Het eerste deel van het boek heet "Verlies". Hierin beschrijft Edelman het rouwproces van een vrouw die jong haar moeder verliest als een een meer cyclische dan rechte beweging. De verschillende stadia - ontkenning, woede, onderhandelen, desorganisatie en acceptatie - komen steeds opnieuw terug. En hoewel de intensiteit van het rouwen in de tijd minder wordt (zowel in frequentie als intensiteit), blijf je haar missen. Steeds als er een nieuwe levensfase aanbreekt, of door bepaalde gebeurtenissen word je opnieuw geconfronteerd met het verlies. Kinderen blijken hun verdriet in kleine brokjes op te delen, afgewisseld door langere periodes van schijnbare onaangenaamheid. Vaak beginnen kinderen pas geruime tijd na het verlies van hun moeder echt te rouwen (een half jaar of langer).

Edelman bespreekt uitgebreid wat het verliezen van een moeder voor een dochter op verschillende momenten van haar jonge leven betekent. Een kind dat haar moeder verliest als ze een kleuter is krijgt met andere problemen te maken dan een puber die haar moeder verliest. Zo zal een wat ouder kind (maar nog wel voor de pubertijd) praten over het verlies veelal vermijden, terwijl het pubermeisje er graag en veel met haar vriendinnen over zal willen praten (en daarin vervolgens teleurgesteld zal raken omdat die vriendinnen slechts zelden in staat zijn de omvang van het verlies te kunnen bevatten en daarmee onvoldoende steun kunnen bieden).

Vervolgens gaat Edelman in op de verschillende manieren waarop meisje hun moeder kunt verliezen en welke gevolgen elk van die manieren hebben op hun ontwikkeling. Achtereenvolgens komen het lange ziekbed (waarbij gevoelens van angst, woede en hulpeloosheid bij het zichtbaar naderend afscheid hand in hand gaan met het vooraf treuren), de plotselinge dood (waarbij letterlijk alle zekerheden in één klap verdwijnen) en het vertrek van de moeder (de situatie waarin moeder en dochter al dan niet vrijwillig maar wel definitief van elkaar worden gescheiden) aan bod.

Daarna bespreekt Edelman de invloed van (persoonlijkheid)kenmerken op het rouwproces. Zo hebben individuele geaardheid (kun je uit jezelf al beter of minder goed omgaan met verlies?), het vroege hechtingspatroon (in dit geval de mate van hechting met de moeder), het gevoel van machteloosheid dan wel het gevoel dat je kunt handelen naar de dood van je moeder, en de mate waarin je in staat bent en/of gesteld bent te rouwen bepalen voor een groot of je als kind het verlies van je moeder kunt verwerken.

Een interessant fenomeen waaraan Edelman in dit deel van het boek aandacht besteedt, is dat van de negatieve projectie: mensen die op jonge leeftijd een groot verlies voor hun kiezen hebben gekregen, zien de toekomst vaak met de nodige angstvisioenen tegemoet. Ze hebben immers al eens iemand verloren, en zijn daarom vaak extreem angstig om hun eigen veiligheid en gezondheid en die van de mensen om zich heen.

Het tweede deel van het boek behandelt alle gevolgen van het sterven voor het gezin. Volgens Edelman zijn er verschillende manieren waarop de overblijvende ouder met het verlies van (in dit geval omdat het een boek over gestorven moeders gaat) hun vrouw om kan gaan.
1. niets-aan-de-hand-manier: de manier van stilzwijgen en vemijdingsgedrag, geen emoties, vooral doorgaan. Vaak krijgen deze partners heel snel een nieuwe relatie.
2. hulpeloosheid: de overgebleven partner zinkt weg in het grote niets van apathie, wanhoop en somberheid, weet niet hoe een leven te leven zonder zijn (in het boek gaat het alleen over heterostellen) gestorven vrouw. leunt enorm op de kinderen.
3. afstandelijkheid: vaak bemoeide deze ouder zich niet zo met de kinderen, en gaat dat ook niet doen als zijn partner wegvalt.
4. heldhaftig: hierbij voorziet de achterblijvende ouder in zijn eigen (emotionele) behoeftes en in die van zijn kinderen.
Natuurlijk is een kind het beste af bij de laatste categorie vaders.

In hetzelfde hoofdstuk behandelt Edelman ook de komst van een nieuwe partner en het op de loer liggende gevaar op incest tussen de rouwende vader en de hem troostende dochter.

Vervolgens gaat ze in op de positie van de dochter in het gezin: is het een oudste, middelste of jongste kind? Of is zij enig kind? Dat maakt nogal uit in hoe zij zal reageren op het verlies van haar moeder. Waar overigens veel aandacht naar uitgaat, is naar de oudste dochter, die nogal eens een soort mini-moeder wordt (ook als ze nog jonger dan tien is als haar moeder komt te overlijden!).

Uiteraard komt ook het liefdesleven van dochters van jong gestorven moeders aan bod. Hierbij onderscheidt Edelman drie typen dochters: als eerste de angstig-ambivalente dochter die op zoek is naar liefde maar er tegelijk erg bang voor is, ze is immers al eens door iemand van wie ze hield in de steek gelaten. Het tweede type dochter is de ontwijkende dochter, bij wie de angst het verlangen overvleugelt en die dus het liefst helemaal geen relaties aangaat. Het derde dochtertype is het zelfverzekerde type, de dochter die als volwassene in staat is om een evenwichtige liefdesrelatie aan te gaan.
Overigens zijn veel moederloze dochters met name in de pubertijd emotionele 'hamsteraars': ze zijn dwangmatig op zoek naar manieren om de leemte te vullen die het verlies van hun moeder heeft achtergelaten. In roken, seks, shoppen etc. trachten zij een vervangend liefdesobject te vinden.

Waar moet je als moederloze dochter naar toe voor al die gewone dingetjes die je normaal gesproken van je moeder leert? Oftewel: hoe ontwikkel je je identiteit als vrouw als het meest natuurlijke voorbeeld (je moeder) er niet meer is om de kunst van af te kijken? Zeker als er geen andere (door haar geaccepteerde) volwassen vrouw in het leven van deze dochter is om te consulteren. Een stiefmoeder voldoet in vele gevallen niet voor deze dochter, omdat de dochter in haar stiefmoeder een concurrent om de affectie van de vader kan zien, en iemand die ze per definitie moet verachten omdat zij de plaats van haar eigen moeder in denkt te kunnen nemen. En tot slot is natuurlijk niemand zo perfect als de eigen moeder was. Tot de dochter haar eigen moeder kan zien als mens met goede en slechte eigenschappen, en ze in haar stiefmoeder een liefhebbende en verzorgende volwassene kan zien waarmee zij niet hoeft te concurreren, is het stiefmoederschap tot mislukken gedoemd.

Het derde deel van het boek is gewijd aan de toekomst: de dochter als volwassen vrouw. Edelman bespreekt de neiging van dochters van jong gestorven moeders om het leven van hun moeders te willen leven. Om te denken dat ze ook gedoemd zijn om jong te sterven. En natuurlijk: hoe zijn deze moederloze dochters in staat om de moeder te worden die ze zelf niet of slechts gedeeltelijk hebben gehad?

Al met al een leerzaam en goed geschreven boek. Ik heb wel wat kritiekpuntjes. Doordat het boek gericht is op het verliezen van een moeder door een dochter, wordt net gedaan alsof het verliezen van een moeder door een zoon, of van een vader door zoon of dochter met de door Edelman beschreven zaken niets van doen heeft. Dat terwijl in mijn ervaring het verlies van een ouder van de andere sekse minstens zo ingrijpend is. Zo heb ik niet voor niets op de dag dat ik precies even oud was als mijn vader toen hij stierf een blogje over hem geschreven: die mijlpaal zit net zo hard in je achterhoofd. En zo vond ik ook vanuit het perspectief van de dochter die jong haar vader verloor heel wat terug in het boek.
Mijn tweede kritiekpunt is een wat mildere: het boek is wel errug Amerikaans. Soms moet je er even van in je ogen wrijven. Maar goed, Edelman en de door haar geïnterviewde vrouwen zijn allemaal Amerikanen, dus ach...

woensdag 19 januari 2011

Wiesław Myśliwski - Over het doppen van bonen



Een bejaarde man ontvangt bezoek van iemand (waarschijnlijk ook een man, maar dat wordt in het boek niet helemaal duidelijk), die graag wil weten of hij bonen verkoopt. De oude man pakt er een berg peulen bij en leert zijn bezoeker hoe die de bonen moet doppen.

Ondertussen vertelt de oude man zijn levensverhaal. Aan de hand van verhalen over belangwekkende ontmoetingen en in zijn leven invloedrijke personen komen we erachter dat hij als jongetje getuige is geweest van het uitmoorden van zijn geboortedorp. Een gebeurtenis die hij als enige overleeft. Na deze moordpartij wordt hij gevonden door de partizanen, die hem in hun midden opnemen. Na de oorlog komt hij in een soort weeshuis terecht, waar hem met harde hand de beginselen van de elektriciteit worden bijgebracht zodat hij zich in het naoorlogse Polen nuttig kan maken bij de elektrificatie van het platteland.

Op de school krijgt hij min of meer bij toeval een saxofoon in handen gedrukt. Een instrument dat zijn hart steelt. En waarmee hij zowel in de orkesten van de verschillende bouwprojecten als ook daarna in het buitenland furore maakt. Tot hij door alweer een toevallige ontmoeting en lichamelijk ongemak eindigt op de plek waar we hem zien zitten vertellen: als oppasser van een vakantiehuisjespark. Een vakantiehuisjespark dat zich niet toevallig bevindt op de plek waar zijn geboortedorp heeft gestaan.

Werkelijk een prachtig geschreven en zeer indrukwekkend boek. Absoluut vijf sterren waard!

dinsdag 11 januari 2011

Douglas Coupland - Player One - what's to become of us?



Een gescheiden vrouw die via het internet een afspraakje maakt in een hotelbar aan de andere kant van het land. Een jonge autistische vrouw die denkt dat haar vader pas van haar zal houden als ze normaal is en dus als ze moeder is. Een pastoor die van zijn geloof gevallen is en de kerkkas geplunderd heeft. Een goedgelovige barman die zo graag zou willen dat al zijn problemen met één pennenstreek de wereld uit zouden zijn. Zie hier de hoofdpersonen van Player One.

Deze vier mensen bevinden zich in dezelfde hotelbar als de wereld lijkt te vergaan: de prijs van olie stijgt met het uur, overal breken rellen uit, chemische fabrieken gaan de lucht in, telefoon en internet vallen weg. Ergo: ze zijn met z'n viertjes op elkaar aangewezen. In de vijf uur die de roman bestrijkt worden zij teruggeworpen op de basis-emotie van de mens: overlevingsdrang.

Fijn tussendoortje, een aardige fantasie over hoe het binnen niet al te lange tijd zomaar ineens zou kunnen zijn.

zondag 9 januari 2011

Belinda Bauer - Blacklands



12-year Steven Lamb wants to know what happened to his uncle Billy, who disappeared when he (the uncle) was 11. So he writes a letter to the man suspected of killing Billy, Arnold Avery. This man has been convicted to a life long prison sentence for abusing and killing at least 6 young children. They engage in a correspondence that leads to an overwhelming apotheosis. I had to stop reading more than once, the tension was almost killing me!

An unsettling thriller, written from the perspective of both the boy and the serial killer. Great book!

dinsdag 4 januari 2011

Sandro Veronesi - Kalme Chaos



Och hemel, dit is gewoon het juiste boek op het juist moment! Wat een schitterende roman over rouwen...

Het verhaal
De 43-jarige Pietro Paladini redt in het eerste hoofdstuk het leven van een drenkeling uit zee terwijl tegelijkertijd in het vakantiehuisje een paar honderd meter verderop zijn vrouw Lara aan een gescheurd aneurysma sterft, waar hun 10-jarige dochtertje Claudia getuige van is.

De maanden erna zoeken Pietro en Claudia naar een manier om met het verlies van Lara om te gaan. Omdat er voor rouwen geen handleiding is, betekent dat ze het zelf uit moeten zoeken. Pietro installeert op de eerste dag dat Claudia weer naar school gaat in het prakje tegenover de school, en probeert van daaruit zijn dochter te behoeden voor verder kwaad. En zichzelf ook, al heeft hij beide redenen niet zo door op het moment dat hij besluit voor die school te blijven. Hij zet als het ware zijn leven in de pauzestand, een toestand van kalme chaos. Voor hoe lang, is onbekend. En dat interesseert hem ook eigenlijk niet.

Maar dan beginnen de mensen uit zijn 'oude' leven aan hem te trekken: zijn broer, zijn schoonzusje, zijn collega's, zijn bazen. Ze vinden dat hij onverstandig bezig is. Maar tegelijkertijd leggen ze hun pijnpunten ook nog maar even bij Pietro neer. Zodat zijn bordje niet leger, maar juist steeds voller wordt. Tegelijkertijd leert hij nieuwe mensen kennen, die hem juist weer openingen naar de toekomst bieden.

Door heel dicht bij zichzelf te komen, door te vertrouwen op de kracht die hijzelf en zijn dochter hebben, kunnen ze uiteindelijk samen verder.

Tegelijkertijd lees ik "Zonder moeder" van Hope Edelman, een non-fictie-boek over rouwverwerking van dochters die jong hun moeder verloren. De theorie die Edelman tentoonspreidt, namelijk dat kinderen uit de reactie van hun overgebleven ouder op de dood van hun moeder "leren" hoe ze moeten reageren op dit verlies, zie ik in de roman van Veronesi terug. Pietro is rustig, lijkt stabiel. Lijdt niet, althans niet openlijk. Hij houdt alles dat zijn toestand van kalme chaos kan verstoren van hemzelf en zijn dochter weg. Over Lara wordt niet gesproken. Claudia doet daarop hetzelfde. Doordat dit zo klopt, maakt voor mij Kalme Chaos zo mogelijk nog beter.

zaterdag 1 januari 2011

Tweeduizendtien was alweer een goed leesjaar




In 2010 las ik 40 boeken. Iets minder dan in voorgaande jaren, maar toch nog best veel (gezien mijn geringe leesconcentratie van de afgelopen maanden).

Mijn toppers zijn geweest, in alfabetische volgorde :-)
- Hester Carvalho - De liefhebber
- Chris Cleave - The other hand
- Andrew Davidson - The Gargoyle
- Jonathan Franzen - Freedom
- Paolo Giordano - De eenzaamheid van de priemgetallen
- Kazuo Ishiguro - De troostelozen
- Yann Martel - Beatrice and Virgil
- David Mitchell - The thousand autumns of Jacob de Zoet
- Haruki Murakami - Blinde Wilg Slapende Vrouw van Haruki Murakami: buddyread met Gnoe!
- Haruki Murakami - Hard-boiled Wonderland en het einde van de wereld
- Yoko Ogawa De huishoudster en de professor van Yoka Ogawa
- JD Salinger - The catcher in the rye

De minste boeken die ik las waren
- Veertig moeders van Choca Regina Egbeme
- Twee vrouwen van Harry Mulisch

Grappig, vier boeken met getallen in dit bovenstaande lijstje! En omdat Ogawa daar eigenlijk ook om draait, had ik een getallenrijk leesjaar :-)

Zie hieronder mijn volledige leeslijst. De meeste boeken heb ik hier besproken...
1. Angie Sage - Elixer (Septimus Heap III) (jeugdboek)
2. Richard de Nooy - Zes beetwonden en een tetanusprik
3. Andrew Davidson - The Gargoyle
4. Chris Cleave - The other hand
5. Choga Regina Egbeme - Veertig moeders
6. Rick Riordan - Percy Jackson en de Olympiërs - De bliksemdief (jeugdboek)
7. Stieg Larsson - Mannen die vrouwen haten (Millennium trilogie 1)
8. Loes Hazelaar - Yasmin's wilde weekje (jeugdboek)
9. Alexander McCall Smith - The Good Husband of Zebra Drive
10. Joost Zwagerman - Duel
11. Liz Jensen - The Rapture
12. Franca Treur - Dorsvloer vol confetti
13. Paolo Giordano - De eenzaamheid van de priemgetallen
14. Bert Natter - Begeerte heeft ons aangeraakt
15. Patrick Gale - Rough Music
16. Leanne Shapton - Important artifacts and personal property from the collection of Lenore Doolan and Harold Morris etc.
17. Elif Shafak - De heilige van de beginnende waanzin
18. Haruki Murakami - Blinde wilg, slapende vrouw (buddy-read met Chanou!)
19. John Irving - Last night in Twisted River
20. Kazuo Ishiguro - De Troostelozen
21. Stieg Larsson - De vrouw die met vuur speelde
22. David Mitchell - The Thousand Autumns of Jacob de Zoet
23. Mark Haddon - Een akkefietje
24. J.D. Salinger - The catcher in the rye
25. Mirjam Oldenhave - Mees Kees in de gloria (jeugdboek)
26. Hester Carvalho - De Liefhebber
27. Rick Riordan - Percy Jackson en de Olympiers - Zee van monsters (jeugdboek)
28. . Haruki Murakami - Hard-boiled Wonderland en het einde van de wereld
29. David Trueba - De kunst van verliezen
30. Thomas Rosenboom - Zoete mond
31. Angie Sage - Queeste (Septimus Heap IV) (jeugdboek)
32. Audrey Niffenegger - Her fearful symmetry
33. Harry Mulisch - Twee vrouwen
34. Jan Terlouw - Briefgeheim (jeugdboek)
35. Hans Bouman - Tomio en de ondeugende olifant (jeugdboek)
36. Yann Martel - Beatrice and Virgil
37. Haruki Murakami - After Dark
38. Yoka Ogawa - De huishoudster en de professor
39. Rick Riordan - Percy Jackson en de Olympiers - de vloek van de Titaan (jeugdboek)
40. Jonathan Franzen - Freedom