maandag 30 januari 2012

Willem Nijholt - Met bonzend hart - Brieven aan Hella S. Haasse



In dit boek zijn de brieven gebundeld die Willem Nijholt van zomer 2004 tot het voorjaar van 2011 aan Hella Haasse schreef. Zijn jeugd in Indonesië, de helse periode in het Jappenkamp, de tijd dat het gezin na de oorlog in Nederland komt, zijn auditie bij de toneelschool, verhalen van zijn actieve toneelleven en (het is immers een oude man) gemopper over gezondheid en dat alles vroegah beter was: het hele palet komt langs.

Nijholt is een prima verhalenverteller. Hij schrijft soepeltjes de ene herinnering na de andere op. En ook in zijn zeurpraatjes blijft hij mooie zinnen weven. Ik vond het verrassend te merken dat Nijholt, die ik altijd in de hoek 'vileine nicht' had geplaatst, ook heel teder kan schrijven over bijvoorbeeld zijn moeder.

De enige over wie je als lezer eigenlijk vrijwel niets te weten komt, is de partner van Nijholt: van hem komt eigenlijk alleen de naam met enige regelmaat voorbij. Maar wat voor mens dat is, kom je niet te weten. En, niet onbelangrijk, over Hella Haasse, want de brieven gaan vooral over Nijholt zelf en vrijwel niet over Hella...

Een fijn boek.

maandag 23 januari 2012

Riikka Pulkkinen - Echt waar



Een prachtige roman, dit Echt waar van de Finse schrijfster Riikka Pulkkinnen!

Elsa heeft aan het begin van het boek te horen gekregen dat ze opgegeven is. Ze wil thuis gaan sterven. Daar wordt ze de laatste maanden van haar leven verzorgd door haar man Martti, haar dochter Eleonoora en haar kleindochters Anna en Maria.
Elsa wil graag genieten van de laatste keren dat ze dingen doen kan: ze wil graag nog een keer zwemmen in het meertje bij het vakantiehuisje, wil nog een keer dronken worden en meer van dat soort dingen. Als Anna zich met haar grootmoeder opdoft voor een laatste keer picknicken, vinden ze een jurk van het kindermeisje van Elsa en Martti van vroeger. Elsa onthult dat deze Eeva lange tijd een verhouding had met Martti. Anna begint te fantaseren over wat zich in het jonge gezin van toen heeft afgespeeld.

Door het vertellen van het het stervensverhaal van Elsa, steeds vanuit een van de hoofdpersonen, en, parallel daaraan, het verhaal van Eeva veertig jaar eerder, schrijft Pulkkiinen een heel tedere en niet-oordelende roman over menselijke verhoudingen. Wat ik ook erg knap vind is dat de schrijfster zich niet heeft laten verleiden om het eind van het verhaal af te raffelen. Dat had bij een mindere schrijfster zo maar gekund. Een zeer verdiende vier sterren!

zaterdag 14 januari 2012

Philip Roth - Nemesis



Nemesis is een prachtig boekje van Roth uit 2010 over thema's als geloof, ongeluk en de schuldgevoel, dat mijns inziens terecht de Man Booker Prize 2011 gewonnen heeft (al weet ik niet wat de concurrentie was :-) )

Polio, oftewel kinderverlamming. Een ziekte waar ik vroeger tegen ingeënt werd, maar die verder erg ver van mijn bed stond. Dat je er dood aan kon gaan, wist ik als kind niet. En dat het verschrikkelijk besmettelijk was evenmin. Het leek mij als kind zoiets als de bof, lastig maar overkomelijk. Na het lezen van Nemesis weet ik beter. Roth begint met een paar gegevens, waardoor de ernst van de situatie gelijk staat als een huis: in 1916 was er een uitbraak van polio waarbij in het noord-oosten van de States meer dan 27.000 mensen ziek werden, en 6.000 stierven. Het vaccin waarmee wij allen zijn ingeent kwam in halverwege de jaren '50 van de vorige eeuw beschikbaar.

Het verhaal
Eugene (Bucky) Cantor is nadat zijn moeder in het kraambed is gestorven opgevoed door zijn grootouders. Zijn grootmoeder is een liefhebbende vrouw, zijn grootvader heeft een Echte Man van hem gemaakt: een man die zijn verantwoordelijkheden kent en die de plichten die daarbij horen zonder mokken vervult.
Het is zomer 1944 en Bucky is inmiddels 23 jaar oud. Terwijl in Europa D-day geweest is en de beste vrienden van Bucky aan het front vechten, is hij aangesteld om als speelplaatsleerkracht de kinderen van de Joodse wijk Weequahic (Newark) met sport en spel de zomer door te krijgen. Bucky had zo graag meegevochten in Europa maar is afgekeurd vanwege zijn slechte ogen. Hierover voelt Bucky zich schuldig, hij is immers als gymleraar lichamelijk meer dan in staat om te vechten?
In de zinderende hitte van de zomerse stad breekt polio uit en grijpt uitzonderlijk hard om zich heen onder de kinderen in de Joodse wijk. Dit maakt dat Bucky zich ook hier schuldig over voelt: hij heeft zijn kinderen niet kunnen beschermen, hij heeft zijn plicht verzaakt.
Alles wat er gebeurt slaat ook een deuk in Bucky's geloof: welke God slaat nu zijn volgelingen op deze vreselijke manier? En als we toch bezig zijn, welke God ontneemt een kind zijn moeder in het kraambed?
Teleurgesteld en ook bang gaat hij in op het aanbod van de leiding van het zomerkamp in de bergen, waar zijn vriendin werkt. Zal de in- en infatsoenlijke Bucky daar aan de polio en aan het allesoverweldigende schuldgevoel kunnen ontsnappen?

Het verhaal is geschreven vanuit het perspectief van een van de kinderen die in Newark bij Bucky op de speelplaats kwam in deze zomer, al weet je dat pas later (p. 108 in mijn editie) en lijkt het in het begin meer of er een alwetende verteller aan het woord is. Hij ontmoet Bucky 30 jaar na deze rampzalige zomer en tekent diens hartverscheurende verhaal op dat die hem in hun wekelijkse ontmoetingen vertelt. Juist doordat Roth heeft gekozen voor het perspectief van een betrokkene maar niet de 'ik'-vorm, heeft het verhaal een mooie, warme afstandelijkheid. Mooi ook dat in het eerste deel van het boek Bucky consequent als Mr. Cantor wordt aangeduid; hij wordt pas in het laatste deel, als beide mannen met elkaar bij een kop koffie zijn levensgeschiedenis bespreken, bij zijn koosnaam 'Bucky' genoemd.

"Why was the genuine tenderness of a loving grandmother any less satisfying than the tenderness of a mother? It shouldn't have been, and yet secretly he felt that it was - and secretly felt ashamed for harboring such a thought"

"Mostly Bucky considered himself a gender blank - as in a cartridge that is blank - an abashing self-assessment for a boy who'd come of age in an era of national suffering and strife when men were meant to be undaunted defenders of home and country."

"His conception of God was of an omnipotent being who was a union not of three persons in one Godhead, as in Christianity, but of two - a sick fuck and an evil genius." (een wrekende God dus eigenlijk, oftewel een Nemesis)

vrijdag 6 januari 2012

Haruki Murakami - Slaap


Even though the Dutch edition of The elephant vanishes does not contain "Sleep", Gnoe and I decided to include this because, as there is no such thing as coincidence, that particular story has been published on its own just a few months back. In a great edition, with wonderful illustrations by the German artist Kat Menschik.

The opening sentence instantly shows what this particular story will be about: "Ik heb al zeventien dagen niet geslapen" (In English something like: "I have not slept for seventeen days"). The protagonist of this story, a young married woman with a small son, suddenly seems incapable of falling asleep. The first night she wakes up because of a shadow in the bedroom. An old man, pouring water over her feet. Paralysed by fear she waits until he disappears, to notice that her feet aren't in the least bit wet.
Even stranger is the fact that she doesn't even get tired. She doesn't want anybody to know, they might just take her to a doctor! So when she and her husband go to bed at night, she waits until he falls asleep and then goes into the living room to read. Anna Karenina and other Russian classics. Drinking cognac, nibbling chocolate, two things her husband (a dentist) does not approve of. During the day she swims, performs her household-duties, and reads some more...

Great story!

donderdag 5 januari 2012

Jennifer Egan - A visit from the goon squad



Wat een geweldig slim geconstrueerd boek, vol interessante personages, met een interessant thema: de vergankelijkheid van roem. Elk hoofdstuk is vanuit het perspectief van een ander personage geschreven. Die elk een eigen stijl hebben meegekregen. En bovendien zijn de door hen aangeraakte verhalen niet chronologisch geordend. Je moet als lezer dus zelf puzzelen: vanuit wiens perspectief is dit hoofdstuk geschreven, wanneer speelt het zich af. En al lezende begin je de samenhang tussen alles te ontdekken. Geweldig!

Sasha is een kleptomane, die als een soort personal assistant werkt voor een platenbaas, Bennie. Bennie heeft het vak ooit geleerd van Lou, in de tijd dat Bennie nog met zijn maten Scotty, Alice, Rhea en Jocelyn rondhangt, die samen de kern vormden van een punkbandje 'The flaming dildos'. Egan laat elk van hen, evenals van een aantal personen om hen heen aan het woord en zo kom je achter hun verleden, hun heden en hun toekomst. Hoe je vanuit de goot op kunt klimmen en hoe hard je daar weer in terug kunt vallen. Prachtig verhaal over (en later van) een PR-agente van de sterren, die uiteindelijk de PR-agente van uitgerangeerde dictators wordt.

Enige minpuntje is dat de delen die zich in de min of meer nabije toekomst (over 15 jaar) afspelen aan de ene kant een maatschappij schetsen die radicaal veranderd is en aan de andere kant deels al ingehaald is door de tijd, in dat ruime jaar tussen publicatie van de roman en het moment waarop ik het las. Schrijven over de toekomst, zeker als je het zo concreet maakt als Egan, blijkt maar weer eens eigenlijk te moeilijk en een linke business. Daarom "slechts" vier sterren.

maandag 2 januari 2012

Haruki Murakami - De olifant verdwijnt


Although I read The elephant vanishes in Dutch (De olifant verdwijnt), my review will be in English. This is because Gnoe and I wanted to review the book together. Somehow, we haven't managed to do so so far, we always seem to have too much to chat about :-)

The second bakery attack/De tweede broodjesroof
A great start to the Dutch version of "The elephant vanishes": "de tweede broodjesroof", a story about a newly wed couple that mysteriously wakes up in the middle of the night, starving. Of course they find nothing in their fridge but a few cans of beer, and while they drink their beer, the husband tells his wife about an remarkably similar hunger attack when he was young. On that occasion, he and his friend robbed a bakery to satisfy their hunger... or rather, they planned to rob a bakery. The baker told them they could take all the bread they wanted, if only they listened to a record of overtures by Wagner. The wife thinks that their present state is caused by the failure to rob the bakery in the past, and so, she deduces, they must rob another bakery to make amends. However, when they set out to do so, the only bakery they find is a McDonald's restaurant...
A true Murakami-story, in which food and love are in some way connected. The antagonist accepts without hesitation all the really strange things that happen to him. For instance, the fact that his wife happens to own a Remmington-rifle and the right type of ammo, does not seem to alarm him. Nor does the fact that she owns black ski-masks. How well does one know one's spouse, especially if you have been married only for a short period of time?

TV People/TV People
Yet another great story! This one tells the story of a man, married for four years (in Maruakami's stories the number of years that the antagonists have been married is always mentioned and of importance). On sundays, he usually does nothing but feel awful. On a particular sunday however, while his wife is out with friends, and he is lying on the couch, suddenly three small persons walk in the door, carrying a tv. They install the tv and switch it on: it shows only a white screen. When his wife comes home, later that evening, she doesn't seem to notice anything out of the ordinary. The next day, the TV-People walk around his office, carrying yet another tv. Nobody seems to notice them. And after work, at home, the TV-people return whereas his wife doesn't.
Strange story, very Murakami-like. The disappearance of one's wife is a theme he has used before (Wind-up bird chronicles) and the TV-people reminded me of the Little People from 1q84...

The dancing dwarf/De dansende dwerg
In Murakami's world, the boundary between dream and reality is paper-thin...
The third story in the Dutch translation of The elephant vanishes is called "The dancing dwarf". A man dreams about a dwarf, dancing his socks off. The dwarf predicts that this is not just a dream, they will be meeting out in the woods, where the dwarf lives. And so will the man. The dwarf promises that the girl working at the same factory as the man that nobody ever impresses, will be impressed by him, through his dancing. The only thing he has to do is lend his body to the dwarf. And keep his mouth firmly shut throughout the whole dance. If he utters even a single sound, his body will become the dwarf's. Luckily, the man has been warned by one of his ancient colleagues. But even though he gets to keep his own body, the way in which he has danced has alarmed the authorities and he has to go live out in the woods. Just like the dwarf predicted...
Funny detail in the story the factory both the man and the girl he wants to impress work in: the factory produces elephants. Or rather, the factory dilutes elephants to save the species from becoming extinct. The production of an elephant has been described in a very funny, yet somehow convincing way.

Barn burning/Schuurtjes in brand steken
The fourth story, "Barn burning", was my least favorite story. A young man meets a young girl, who studies pantomime. When her father dies, she uses the inheritance to travel to the north of Africa. When she comes back, she takes a man with her, a rather mysterious man that seems rich but where his money comes from nobody knows "Hij lijkt Fitzgeralds Great Gatsby wel, dacht ik: de raadselachtige rijke jonge man van wie niemand precies weet wat hij doet." (sorry about the Dutch quote! In English it will probably be something like: He seems like Fitzgerald's Great Gatsby, I thought: a mysterious rich young man about whom noboday exactly knows what he does). The man confesses to the protagonist to burning barns every now and then: bizarrely enough to 'om de moraliteit in stand te houden'. More or less like Dexter needs his kills, this man needs to burn down barns. He tells that he has already targeted his next barn, not far from the house our protagonist lives. This induces a feverish search by our protagonist: running through the neighbourhood every morning to check out the five potential targets. However, although the mystery-man assures him that the barn he targeted burned, no barns in the immediate vicinity has burned down. On the other hand, the pantomime-girl disappears...
Why is this my least favorite story? I have no idea. It feels dark, humourless, whereas the rest of the stories have some kind of light feeling to them. I think that must be it.

The elephant vanishes/De olifant verdwijnt
The fifth story however, the Elephant vanishes, I enjoyed reading very much. When the local zoo closes, all the animals are sold off to other zoos. All but an elderly elephant. He is housed in an old gym, with his elderly keeper. One day, however, both the elephant and his keeper have mysteriously disappeared... The whole town is in an uproar: with such a dangerous animal on the loose, the children are being kept indoors. When a few days later, the elephant still hasn't been found, life return to normal for the town's inhabitants. Except for the protagonist of the story, who even loses a prospective girlfriend worrying.
Again a disappearance and it's impact on the lives of ordinary people, one of Murakami's regular themes.

The wind-up bird and tuesday's women/Opwindvogels en dinsdagse vrouwen
The final story in the Dutch edition of The elephant vanishes is "The wind-up bird and tuesday's women", that forms the basis of The wind-up bird chronicle". I am very glad Murakami has used this particular story to write one of his biggest novels. My second Murakami, which I will reread in April. Looking forward to that already!

zondag 1 januari 2012

Tweeduizendelf: een recordjaar



Mehn, in 2011 heb ik maar liefst 80 (tachtig!) boeken gelezen, bijna het dubbele van een gemiddeld jaar daarvoor. En daar zat een aantal prachtexemplaren tussen. Mijn top tien van 2011 (in alfabetische volgorde):

1. Wiesław Myśliwski - Over het doppen van bonen: een verpletterende monoloog van een oude man die als jongetje het uitmoorden van zijn geboortedorp heeft meegemaakt.
2, 3 en 4. Haruki Murakami - 1q84 (boek 1, 2 en 3): en alweer heeft Murakami een bijzonder mooi verhaal weten te construeren!
5. Robert M. Pirsig - Zen en de kunst van het motoronderhoud: de klassieke verhandeling over het begrip 'kwaliteit', verpakt in een prachtig reisverhaal met meerdere facetten: een motortrip door de States, een reis naar het innerlijk van de verteller, een reis naar zijn verleden.
6. Roxana Robinson - Cost: briljant geschreven roman over de gevolgen van een heroineverslaving.
7. Maria Stahlie - Scheerjongen: een ontroerend verhaal over een puberjongen die grootse daden wil verrichten.
8. Scarlett Thomas - Our tragic universe: een geweldige roman waarin het gedachtenexperiment centraal staat
9. Bart Vercauteren - Het graf van de voddenraper: pareltje over de gevolgen van een bombardement.
10. Sandro Veronesi - Kalme chaos: prachtige roman over hoe rouwen je hele wereld in de pauzestand zet.

Daarnaast las ik nog veel meer gewoon heel goede boeken. Bijvoorbeeld (alweer in alfabetische volgorde):

Belinda Bauer - Blacklands
Jonathan Coe - The terrible privacy of Maxwell Sim
Tsitsi Dangarembga - Nervous conditions
Miguel Delibes - De ketter
Emma Donoghue - Room
Dave Eggers - Zeitoun
Nathan Englander - The Ministry of Special Cases
Haruki Murakami - Underground
Yoko Ogawa - De huishoudster en de professor
Gustaaf Peek - Ik was Amerika
Annie Proulx - Postcards
Vikram Seth - An equal music
Eric Siblin - De cellosuites
Ali Smith - Boy meets girl
Kathryn Stockett - The help
Barbara Trapico - The travelling hornplayer
Sandro Veronesi - XY

Ik voel me een gezegend mens, dat ik al deze prachtige lettertjes door mijn handen en ogen heb mogen laten gaan!

Natuurlijk waren er ook teleurstellingen. Zoals The evolution of Jane van Cathleen Schine en De weg naar Santiago de Compostela van Kathryn Harrison. En ook schrijvers die Elsje eerder wel konden bekoren, stelden haar dit jaar teleur. Zo waren er Echt Sexy van Renate Dorrestein, Vaclav van Arthur Japin en Sunset Park van Paul Auster. Gelukkig waren de teleurstellingen in de verre minderheid.

En nu maar hopen dat 2012 me weer heel veel lekkers gaat brengen!